Je hoeft je leven niet te verdíenen

Over bestaansrecht, economische druk en waarom je ook zonder prestaties de moeite waard bent

In onze samenleving lijken we pas iets waard te zijn als we iets bijdragen. Als we presteren, een succesvolle carrière hebben, iets kunnen laten zien. We zijn zó gewend geraakt aan het idee dat onze waarde afhangt van wat we doen, dat we bijna vergeten dat we ook gewoon mogen zijn. Zelfs als je even niks doet — geen carrière maakt, geen doelen haalt, geen meetbare vooruitgang boekt — ben je nog steeds de moeite waard.

Dat besef raakt aan een diepgeworteld systeem van overtuigingen. Vanuit onze calvinistische wortels en de logica van het kapitalisme hebben we geleerd dat werk de enige route is naar bestaansrecht. Geen werk? Dan draag je niets bij. Dan tel je niet mee. Zelfs bijdragen aan anderen — zorgzaam zijn, er zijn voor je kinderen, voor je omgeving — lijkt minder te gelden dan bijdragen aan de economie. En dus rennen we. Doen we. Presteren we. Tot we onszelf voorbijlopen.

Waarom werken niet hetzelfde is als leven
Er is ons verteld dat we moeten werken om te kunnen leven. Maar in veel westerse landen is er allang voldoende welvaart om te kunnen dromen van een basisinkomen — een vangnet waarmee mensen in hun basisbehoeften kunnen voorzien, zonder dat daar directe economische prestatie tegenover hoeft te staan. Stel je voor: een samenleving waarin je veilig bent, ook als je even niks bijdraagt. Waarin bestaanszekerheid niet afhankelijk is van productiviteit, maar erkend wordt als een mensenrecht.

Toch doen we nog massaal alsof werk het enige is dat telt. Alsof je je leven moet ‘verdienen’. Kijk naar de taal: in het Engels zeggen we zelfs letterlijk “you have to earn a living”. Maar leven zou niets zijn wat je moet verdienen. Leven is wat je mag doen, zodra je geboren bent.

Welke bijdrage telt écht?
Natuurlijk is werk soms waardevol. Ook als coach lever ik een dienst. Maar het verschil zit in de intentie. Draagt jouw werk bij aan welzijn? Aan groei, verbinding, heling? Of is het werk dat alleen maar het systeem draaiende houdt, zonder echte zingeving? De waarheid is: veel mensen zitten vast in banen die ooit logisch leken, maar nu vooral leeg aanvoelen. En toch durven ze vaak niet te stoppen — bang dat ze hun bestaansrecht verliezen.

Maar jouw waarde zit niet in je werk. Het zit niet in je cv, je inkomen of je status. Jouw waarde zit in wie je bent. In hoe je leeft, voelt, deelt. En dat begint niet pas zodra je ‘genoeg’ hebt bijgedragen — dat begint nu.